Πώς θα επιδράσουν τα μέτρα της ΔΕΘ σε ακίνητα, εισόδημα και δημογραφικό

Ενίσχυση της φορολογικής δικαιοσύνης και τόνωση της ιδιωτικής κατανάλωσης εκτιμά η Alpha Bank ότι θα φέρουν τα μέτρα που ανακοινώθηκαν στη ΔΕΘ, μέσω της αποκατάστασης των απωλειών στις πραγματικές αμοιβές των νοικοκυριών που επήλθαν λόγω της ενεργειακής και πληθωριστικής κρίσης. Παράλληλα, προβλέπεται μείωση του μη μισθολογικού κόστους της εργασίας και κατ΄ επέκταση ενδυνάμωση των κινήτρων για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και την αύξηση της συμμετοχής στην αγορά εργασίας.

Όπως σημειώνει το Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων της Alpha Bank, η θετική δημοσιονομική πορεία της χώρας συνεχίζεται το 2025, με το πρωτογενές πλεόνασμα της Γενικής Κυβέρνησης (ΓΚ) να διαμορφώνεται σε 9,1 δισ. ευρώ το πρώτο επτάμηνο του έτους, έναντι 5,3 δισ. ευρώ το αντίστοιχο περυσινό διάστημα. Το αποτέλεσμα αυτό έρχεται σε συνέχεια μιας τριετίας επίτευξης πρωτογενών πλεονασμάτων (2024: 4,8% του ΑΕΠ), χάρη, μεταξύ άλλων, στον περιορισμό της φοροδιαφυγής. Το γεγονός αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό καθώς δημιουργεί δημοσιονομικό χώρο για μόνιμες παρεμβάσεις αναπτυξιακού χαρακτήρα, οι οποίες θα συμβάλλουν στην αντιμετώπιση προβλημάτων της ελληνικής οικονομίας όπως ενδεικτικά είναι το στεγαστικό, το δημογραφικό, το υψηλό φορολογικό βάρος -κληρονομιά των προγραμμάτων διάσωσης της περασμένης δεκαετίας- και το χαμηλό ποσοστό συμμετοχής των νέων στην αγορά εργασίας, τονίζουν οι οικονομολόγοι της τράπεζας. Ένας από τους κυριότερους παράγοντες για τη διεύρυνση του πρωτογενούς πλεονάσματος το πρώτο επτάμηνο του έτους ήταν η άνοδος κατά 2,5 δισ. ευρώ των φορολογικών εσόδων. Τα έσοδα τόσο από άμεσους, όσο και έμμεσους φόρους αυξήθηκαν, γεγονός που αποδίδεται -πέραν του πληθωρισμού- σε μία σειρά παραγόντων όπως: i) η ενίσχυση των εισοδημάτων και κατά συνέπεια της φορολογητέας ύλης, ii) η συνεχής άνοδος του αριθμού των απασχολουμένων, iii) η αύξηση των τουριστικών εισπράξεων και iv) η ενίσχυση της ιδιωτικής κατανάλωσης, ως αποτέλεσμα των ανωτέρω εξελίξεων.

Αναλυτικότερα, το ΑΕΠ σε σταθερές τιμές αυξήθηκε κατά 2% σε ετήσια βάση το πρώτο εξάμηνο του έτους, έναντι ανόδου 1,6% στην ΕΕ-27, με το ήμισυ αυτής της ανόδου να αποδίδεται στην ιδιωτική κατανάλωση η οποία αυξήθηκε κατά 1,5% σε ετήσια βάση. Από τις υπόλοιπες συνιστώσες του ΑΕΠ, ανοδικά κινήθηκαν το πρώτο εξάμηνο οι επενδύσεις (2,1% σε ετήσια βάση), λόγω της σημαντική ανόδου που κατέγραψαν το δεύτερο τρίμηνο (6,5% σε ετήσια βάση).

Αξιοποίηση δημοσιονομικού χώρου

Η δημιουργία δημοσιονομικού χώρου επέτρεψε την ανακοίνωση νέων παρεμβάσεων από την Κυβέρνηση στη ΔΕΘ το περασμένο Σαββατοκύριακο, με συνολικό δημοσιονομικό κόστος 1,76 δισ. ευρώ για το 2026 και 2,46 δισ. ευρώ για το 2027, οι οποίες, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνουν:

• Την αναμόρφωση της φορολογικής κλίμακας με μείωση των φορολογικών συντελεστών, εισαγωγή ενδιάμεσου συντελεστή από τα 40 χιλ. ευρώ έως 60 χιλ. ευρώ και περαιτέρω μειώσεις για φορολογούμενους με παιδιά και νέους έως 30 ετών.
• Αυξήσεις μισθών κατηγοριών δημοσίων υπαλλήλων, αυξήσεις συντάξεων βάσει του πληθωρισμού και του ΑΕΠ, ενώ παράλληλα θα συμψηφίζεται μόνο το ήμισυ της αύξησης της σύνταξης με τη προσωπική διαφορά το 2026, η οποία και καταργείται από το 2027.
• Πτώση κατά 50% του τεκμαρτού εισοδήματος για ελεύθερους επαγγελματίες που διαμένουν σε οικισμούς εκτός Αττικής με πληθυσμό έως 1.500 άτομα.
• Θέσπιση νέου ενδιάμεσου συντελεστή για εισόδημα από ενοίκια μεταξύ 12.000 ευρώ και 24.000 ευρώ. Υπενθυμίζεται ότι μέχρι σήμερα ο ισχύων φορολογικός συντελεστής για εισοδήματα άνω των 12.000 ευρώ είναι 35%.
• Μείωση κατά το ήμισυ το 2026 και κατάργηση από το 2027 του φόρου ακίνητης περιουσίας (ΕΝΦΙΑ) για ακίνητα που αποτελούν κύρια κατοικία και ανήκουν σε φυσικά πρόσωπα, μόνιμους κατοίκους οικισμών με πληθυσμό μικρότερο των 1.500 κατοίκων.
• Αναπροσαρμογή και εξορθολογισμός του συστήματος τεκμηρίων διαβίωσης.
• Επέκταση μειωμένου ΦΠΑ (κατά 30%) στα ακριτικά νησιά του Αιγαίου κάτω των 20.000 κατοίκων

Οι αναμενόμενες επιπτώσεις των νέων δημοσιονομικών παρεμβάσεων

• Διαθέσιμο εισόδημα, Αγορά εργασίας και Οικονομική Ανάπτυξη

Βασικός στόχος των νέων μέτρων είναι η περαιτέρω ενίσχυση του διαθέσιμου εισοδήματος, το οποίο έχει ανακάμψει σημαντικά σε ονομαστικούς όρους την τελευταία πενταετία. Σε πραγματικούς όρους ωστόσο η άνοδος έχει μετριαστεί, εξαιτίας του υψηλού πληθωρισμού από το 2022 και έπειτα. Ως εκ τούτου η αναμόρφωση της φορολογικής κλίμακας εκτιμάται ότι θα αποκαταστήσει τις απώλειες των νοικοκυριών σε όρους πραγματικών αμοιβών που επήλθαν εξαιτίας της ενεργειακής κρίσης και του υψηλού επιπέδου τιμών, ενισχύοντας παράλληλα τη φορολογική δικαιοσύνη και τονώνοντας την ιδιωτική κατανάλωση

Οι σημαντικές φορολογικές ελαφρύνσεις στη μισθωτή εργασία αναμένεται να οδηγήσουν σε μείωση του μη μισθολογικού κόστους της εργασίας (tax wedge). Τούτο προσδοκάται να οδηγήσει σε ενδυνάμωση των κινήτρων, αφενός των επιχειρήσεων για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, αφετέρου των πληθυσμού που βρίσκεται σε παραγωγική ηλικία, προκειμένου να συμμετάσχει στην αγορά εργασίας. Στο Γράφημα απεικονίζεται το μέσο μη μισθολογικό κόστος της εργασίας, από το 2000 έως το 2024 για τις χώρες του ΟΟΣΑ(οριζόντιος άξονας) και η μέση ετήσια μεταβολή της απασχόλησης (κάθετος άξονας). Η μπλε διακεκομμένη γραμμή αντανακλά την αρνητική σχέση μεταξύ των δύο μεγεθών.

Το τελευταίο συνεπάγεται ότι όσο το μη μισθολογικό κόστος της εργασίας μειώνεται η απασχόληση αυξάνεται και το αντίστροφο. Δηλαδή το αυξημένο κόστος εργασίας αποτελεί αντικίνητρο ενίσχυσης της απασχόλησης, ενώ παράλληλα οδηγεί σε αύξηση της αδήλωτης εργασίας. Επιπρόσθετα, το μειωμένο κόστος εργασίας δύναται να προσελκύσει επενδυτικά κεφάλαια και να ενισχύσει την υλοποίηση επενδυτικών σχεδίων.

Ειδικά για τους νέους η παροχή επιπλέον φορολογικών κινήτρων είναι πολύ σημαντική, διότι αποτελούν μία κοινωνική ομάδα με χαμηλή συμμετοχή στην αγορά εργασίας, σημειώνει η Alpha Bank. Ο ενεργός πληθυσμός των νέων έως 29 ετών, δηλαδή το σύνολο εργαζομένων και ανέργων ως ποσοστό του συνολικού πληθυσμού αυτής της ηλικιακής ομάδας, σταδιακά μειώθηκε από 52% το 2009, σε 44,6% το 2024 και υπολείπεται σημαντικά του μέσου όρου της ΕΕ-27 (55,8%). Η αύξηση της συμμετοχής των νέων στην αγορά εργασίας είναι βασική προϋπόθεση για την περαιτέρω πτώση του ποσοστού της ανεργίας, για την αντιμετώπιση των ελλείψεων εργατικού δυναμικού σε διάφορους τομείς όπως ο τουρισμός, αλλά και για την αύξηση των παραγωγικών δυνατοτήτων της χώρας.

• Δημογραφία, αποκέντρωση και περιφερειακή ανάπτυξη

Επιπρόσθετα, οι φορολογικές ελαφρύνσεις που ανακοινώθηκαν για τους νέους και τις οικογένειες με παιδιά, δείχνουν την πρόθεση εστίασης στο δημογραφικό πρόβλημα. Οι δημογραφικές εξελίξεις είναι ιδιαίτερα δυσμενείς για τη χώρα μας από το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης, με τον συνολικό δείκτη γονιμότητας (total fertility rate) να μειώνεται από 1,5 παιδιά ανά γυναίκα το 2009 σε 1,26 παιδιά ανά γυναίκα το 2023, χαμηλότερα έναντι του μέσου όρου της ΕΕ-27 (1,38 παιδιά ανά γυναίκα) και πολύ χαμηλότερα έναντι του επιπέδου αναπλήρωσης του πληθυσμού (2,1 παιδιά ανά γυναίκα). Σύμφωνα προβλέψεις της Eurostat ο πληθυσμός της Ελλάδας αναμένεται να μειωθεί από 10,46 εκατ. το 2022 σε 7,28 εκατ. το 2100, το οποίο αντιστοιχεί σε μείωση της τάξης του 30%. Το εισοδηματικό κριτήριο για τη δημιουργία ή τη διεύρυνση της οικογένειας μπορεί να συνδυαστεί με άλλες παρεμβάσεις όπως, ενδεικτικά, είναι η βελτίωση του κράτους πρόνοιας, δημιουργώντας ευνοϊκότερες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες για την άμβλυνση του προβλήματος.

Επιπλέον, οι φορολογικές ελαφρύνσεις στον ΦΠΑ στα ακριτικά νησιά κάτω των 20.000 κατοίκων και του ΕΝΦΙΑ στα χωριά που κατοικούν μέχρι 1.500 άτομα, είναι παρεμβάσεις που στοχεύουν στην ενίσχυση της περιφέρειας, ενώ ενθαρρύνουν τη δημογραφική αποκέντρωση.

• Αγορά Κατοικίας/ Στεγαστικό

Παράλληλα με την εφαρμογή νέων παρεμβάσεων στην αγορά κατοικίας το 2026 και την επιστροφή ενός ενοικίου κάθε Νοέμβριο αρχής γενομένης από το 2025, επεκτείνεται η εφαρμογή μέτρων όπως η απαλλαγή φόρου εισοδήματος για τρία έτη για κενές κατοικίες οι οποίες θα δοθούν για μακροχρόνια μίσθωση κ.λπ. Τέλος, τίθεται σε εφαρμογή η κοινωνική αντιπαροχή, δηλαδή η αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου (παραχώρηση τριών στρατοπέδων σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Πάτρα) για την κατασκευή κατοικιών με στόχο την αντιμετώπιση του στεγαστικού ζητήματος, μέσω της αύξησης της προσφοράς τους.