Δασμοί Τραμπ: Η ανατροπή που φέρνει η δικαστική απόφαση - Τι σημαίνει για τις αγορές

Ένα ομοσπονδιακό δικαστήριο στη Νέα Υόρκη επέφερε την Τετάρτη στον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ ένα μεγάλο πλήγμα, μπλοκάροντας το τολμηρό σχέδιό του να επιβάλει μαζικούς φόρους στις εισαγωγές από σχεδόν κάθε χώρα του κόσμου.

Τριμελής επιτροπή του αμερικανικού Δικαστηρίου Διεθνούς Εμπορίου έκρινε ότι ο Τραμπ υπερέβη την εξουσία του όταν επικαλέστηκε τον νόμο του 1977 για τις διεθνείς οικονομικές εξουσίες έκτακτης ανάγκης για να κηρύξει εθνική κατάσταση έκτακτης ανάγκης και να δικαιολογήσει τους δασμούς.

Οι δασμοί ανέτρεψαν δεκαετίες εμπορικής πολιτικής των ΗΠΑ, διατάραξαν το παγκόσμιο εμπόριο, ταρακούνησαν τις χρηματοπιστωτικές αγορές και αύξησαν τον κίνδυνο υψηλότερων τιμών και ύφεσης στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε όλο τον κόσμο.

Το Δικαστήριο Διεθνούς Εμπορίου των ΗΠΑ έχει δικαιοδοσία επί αστικών υποθέσεων που αφορούν το εμπόριο. Οι αποφάσεις του μπορούν να προσβληθούν στο Αμερικανικό Εφετείο για το Ομοσπονδιακό Δικαστήριο στην Ουάσινγκτον και τελικά στο Ανώτατο Δικαστήριο, όπου αναμένεται ευρέως να καταλήξουν οι νομικές αμφισβητήσεις των δασμών του Τραμπ.

Άλλωστε, η κυβέρνηση Τραμπ κατέθεσε την Τετάρτη έφεση στην απόφαση. «Ανακοινώνεται ότι οι εναγόμενοι ασκούν έφεση στο Ομοσπονδιακό Εφετείο των Ηνωμένων Πολιτειών κατά της γνώμης και της οριστικής απόφασης του Δικαστηρίου της 28ης Μαΐου 2025», αναφέρεται στην κατάθεση του δικαστηρίου.

Ποιους δασμούς μπλόκαρε το δικαστήριο;

Η απόφαση του δικαστηρίου μπλοκάρει τους δασμούς που επέβαλε ο Τραμπ τον περασμένο μήνα σε σχεδόν όλους τους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ και τις εισφορές που επέβαλε πριν από αυτό στην Κίνα, το Μεξικό και τον Καναδά.

Στις 2 Απριλίου, ο Τραμπ επέβαλε τους λεγόμενους αμοιβαίους δασμούς έως και 50% στις χώρες με τις οποίες οι ΗΠΑ έχουν εμπορικό έλλειμμα και βασικούς δασμούς 10% σχεδόν σε όλους τους άλλους. Αργότερα ανέστειλε τους αμοιβαίους δασμούς για 90 ημέρες, ώστε να δώσει χρόνο στις χώρες να συμφωνήσουν να μειώσουν τα εμπόδια στις αμερικανικές εξαγωγές. Διατήρησε όμως τους βασικούς δασμούς σε ισχύ. Διεκδικώντας έκτακτη εξουσία να ενεργεί χωρίς την έγκριση του Κογκρέσου, δικαιολόγησε τους φόρους σύμφωνα με το IEEPA κηρύσσοντας τα μακροχρόνια εμπορικά ελλείμματα των Ηνωμένων Πολιτειών σε «εθνική κατάσταση έκτακτης ανάγκης».

Τον Φεβρουάριο, είχε επικαλεστεί τον νόμο για να επιβάλει δασμούς στον Καναδά, το Μεξικό και την Κίνα, λέγοντας ότι η παράνομη ροή μεταναστών και ναρκωτικών μέσω των αμερικανικών συνόρων αποτελούσε εθνική κατάσταση έκτακτης ανάγκης και ότι οι τρεις χώρες έπρεπε να κάνουν περισσότερα για να τη σταματήσουν.

Το Σύνταγμα των ΗΠΑ δίνει στο Κογκρέσο την εξουσία να καθορίζει φόρους, συμπεριλαμβανομένων των δασμών. Αλλά οι νομοθέτες έχουν αφήσει σταδιακά τους προέδρους να αναλάβουν μεγαλύτερη εξουσία όσον αφορά τους δασμούς – και ο Τραμπ το έχει εκμεταλλευτεί στο έπακρο.

Οι δασμοί αμφισβητούνται με τουλάχιστον επτά αγωγές. Στην απόφαση της Τετάρτης, το εμπορικό δικαστήριο συνδύασε δύο από τις υποθέσεις – μία από πέντε μικρές επιχειρήσεις και μία από 12 πολιτείες των ΗΠΑ.

Η απόφαση αφήνει σε ισχύ άλλους δασμούς του Τραμπ, συμπεριλαμβανομένων εκείνων για τον ξένο χάλυβα, το αλουμίνιο και τα αυτοκίνητα. Όμως αυτοί οι δασμοί επιβλήθηκαν βάσει διαφορετικού νόμου που απαιτεί έρευνα του Υπουργείου Εμπορίου και δεν μπορούν να επιβληθούν κατά την κρίση του προέδρου.

Γιατί το δικαστήριο απεφάνθη εναντίον του προέδρου;

Η κυβέρνηση είχε υποστηρίξει ότι τα δικαστήρια είχαν εγκρίνει την έκτακτη χρήση δασμών από τον τότε πρόεδρο Ρίτσαρντ Νίξον σε μια οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση του 1971, η οποία προέκυψε όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες υποτίμησαν ξαφνικά το δολάριο τερματίζοντας μια πολιτική που συνέδεε το αμερικανικό νόμισμα με την τιμή του χρυσού. Η κυβέρνηση Νίξον επικαλέστηκε με επιτυχία την εξουσία της βάσει του νόμου του 1917 περί εμπορίας με τον εχθρό, ο οποίος προηγήθηκε και παρείχε μέρος της νομικής γλώσσας που χρησιμοποιήθηκε αργότερα στο IEPPA.

Το δικαστήριο διαφώνησε, αποφασίζοντας ότι οι σαρωτικοί δασμοί του Τραμπ υπερέβαιναν την εξουσία του να ρυθμίζει τις εισαγωγές βάσει της IEEPA. Είπε επίσης ότι οι δασμοί δεν έκαναν τίποτα για να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που υποτίθεται ότι θα αντιμετώπιζαν. Στην υπόθεσή τους, οι πολιτείες σημείωσαν ότι τα εμπορικά ελλείμματα της Αμερικής δύσκολα ισοδυναμούν με ξαφνική κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Οι Ηνωμένες Πολιτείες τα συσσωρεύουν επί 49 συναπτά έτη σε καλές και κακές εποχές.

Πού καταλήγει η εμπορική ατζέντα του Τραμπ;

Η Wendy Cutler, πρώην εμπορικός αξιωματούχος των ΗΠΑ που είναι τώρα αντιπρόεδρος στο Asia Society Policy Institute, λέει ότι η απόφαση του δικαστηρίου «οδηγεί την εμπορική πολιτική του προέδρου σε αναταραχή».

«Οι εταίροι που διαπραγματεύονται σκληρά κατά τη διάρκεια της περιόδου αναστολής των δασμών των 90 ημερών μπορεί να μπουν στον πειρασμό να μην κάνουν περαιτέρω παραχωρήσεις προς τις ΗΠΑ μέχρι να υπάρξει μεγαλύτερη νομική σαφήνεια», δήλωσε η ίδια.

Παρομοίως, οι εταιρείες θα πρέπει να επανεκτιμήσουν τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζονται τις αλυσίδες εφοδιασμού τους, ίσως επιταχύνοντας τις αποστολές προς τις Ηνωμένες Πολιτείες για να αντισταθμίσουν τον κίνδυνο να επανέλθουν οι δασμοί κατόπιν έφεσης.

Το εμπορικό δικαστήριο σημείωσε ότι ο Τραμπ διατηρεί πιο περιορισμένη εξουσία να επιβάλλει δασμούς για την αντιμετώπιση των εμπορικών ελλειμμάτων βάσει ενός άλλου νόμου, του νόμου περί εμπορίου του 1974. Αλλά ο νόμος αυτός περιορίζει τους δασμούς στο 15% και μόνο για 150 ημέρες με χώρες με τις οποίες οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν μεγάλα εμπορικά ελλείμματα.

Προς το παρόν, η απόφαση του εμπορικού δικαστηρίου «καταστρέφει το σκεπτικό της κυβέρνησης Τραμπ για τη χρήση ομοσπονδιακών εξουσιών έκτακτης ανάγκης για την επιβολή δασμών, η οποία υπερβαίνει την εξουσία του Κογκρέσου και αντιβαίνει σε κάθε έννοια δίκαιης διαδικασίας», δήλωσε ο Eswar Prasad, καθηγητής εμπορικής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Cornell. «Η απόφαση καθιστά σαφές ότι οι ευρείς δασμοί που επιβλήθηκαν μονομερώς από τον Τραμπ αποτελούν υπέρβαση της εκτελεστικής εξουσίας».

Τι σηματοδοτεί η απόφαση

Η απόφαση είναι μια δραματική ανατροπή στον εμπορικό πόλεμο προς πάντες που ξεκίνησε ο Τραμπ μόλις ανέλαβε την προεδρία. Και, όπως εκτιμούν οι αναλυτές, ακόμη και η έφεση που έσπευσε να ασκήσει ο Λευκός Οίκος, δεν θα εμποδίσει προς το παρόν τους αντιπάλους των δασμών στην εταιρική Αμερική, τις ξένες πρωτεύουσες και το αμερικανικό Κογκρέσο που βάλουν εναντίον της δασμολογικής πολιτική του.

Ερμηνεύεται ως μια από τις μεγαλύτερες αποτυχίες στο δικαστήριο για τον Τραμπ, εν μέσω ενός κύματος αγωγών για εκτελεστικά διατάγματα που δοκιμάζουν τα όρια της προεδρικής εξουσίας, ενώ του αφαιρείται το ισχυρό «χαρτί» στις διαπραγματεύσεις με τους εμπορικούς εταίρους του.

Με άλλες προσφυγές, αμφισβητούνται οι μαζικές απολύσεις ομοσπονδιακών εργαζομένων από τον Τραμπ, οι περιορισμοί στην ιθαγένεια των γεννητικών δικαιωμάτων και η πολιτική περικοπής των ομοσπονδιακών δαπανών που έχουν ήδη εγκριθεί από το Κογκρέσο.

Οι δικαστές απέρριψαν το επιχείρημα της κυβέρνησης ότι ο Τραμπ έχει την εξουσία να εκδίδει μονομερώς δασμούς βάσει νόμου που αποσκοπεί στην αντιμετώπιση οικονομικών συναλλαγών κατά τη διάρκεια εθνικών έκτακτων περιστάσεων. Η απόφαση, μάλιστα, είναιο «συνοπτική», που σημαίνει μια τελική νίκη για τους ενάγοντες στο κατώτερο δικαστήριο χωρίς να απαιτείται δίκη.

Οι δικαστές είπαν ότι οι δικηγόροι του Τραμπ είχαν δηλώσει κατά τη διάρκεια των δικαστικών ακροάσεων ότι η πρόθεσή τους ήταν να «πιέσουν» άλλες κυβερνήσεις να επιτύχουν καλύτερες συμφωνίες για τις ΗΠΑ.

«Το επιχείρημα “πίεσης” της κυβέρνησης ουσιαστικά παραδέχεται ότι το άμεσο αποτέλεσμα των δασμών για τη συγκεκριμένη χώρα είναι απλώς να επιβαρύνουν τις χώρες που στοχεύουν”», έγραψε η επιτροπή, η οποία περιλαμβάνει έναν δικαστή διορισμένο από τον Τραμπ, έναν από τον Μπαράκ Ομπάμα και έναν από τον Ρόναλντ Ρίγκαν.

Νόμος έκτακτης ανάγκης

Ο Τραμπ είπε ότι του επιτράπηκε να χρησιμοποιήσει τον νόμο έκτακτης ανάγκης για να εφαρμόσει δασμούς επειδή τα «μεγάλα και επίμονα» ετήσια εμπορικά ελλείμματα της χώρας σε ολόκληρο τον κόσμο αποτελούσαν «μια ασυνήθιστη και εξαιρετική απειλή» για την εθνική ασφάλεια και την οικονομία.

Η επιτροπή των δικαστών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το αρχικό εκτελεστικό διάταγμα του Τραμπ για τους παγκόσμιους δασμούς και η επακόλουθη εντολή που επιβάλλει πρόσθετες εισφορές σε χώρες που πέρασαν στην αντεπίθεση υπερέβαιναν τις εξουσίες που δίνει στον πρόεδρο ο συγκεκριμένος νόμος.

Διακίνηση ναρκωτικών

Ένα τρίτο εκτελεστικό διάταγμα, που πλήττει το Μεξικό και τον Καναδά με δασμούς λόγω -υποτίθεται- ανησυχιών σχετικά με τη διακίνηση ναρκωτικών, κρίθηκε παράνομο από το δικαστήριο, επειδή αυτές οι εισφορές δεν επιχειρούν τελικά να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της διακίνησης.

Οι πολιτείες αμφισβήτησαν με την προσφυγή τους δασμούς του Τραμπ στο Μεξικό και στον Καναδά, οι οποίοι επικαλούνται τον ίδιο νόμο έκτακτης ανάγκης που βασίζεται σε ισχυρισμούς για δραστηριότητα καρτέλ και διακίνηση ναρκωτικών.

Οι πολιτείες ισχυρίστηκαν ότι η ευρεία φύση των δασμών του Τραμπ υποσκάπτει τους ισχυρισμούς του σχετικά με την υποτιθέμενη έκτακτη ανάγκη, επειδή δεν στοχεύουν αγαθά ή υπηρεσίες που συνδέονται με οποιονδήποτε τρόπο με τη διακίνηση ναρκωτικών.

Αντιδράσεις

Η πολιτική αντίδραση στις ΗΠΑ ήταν γρήγορη, με τους Δημοκρατικούς να πανηγυρίζουν την απόφαση του δικαστηρίου.

«Υποστήριξα από την αρχή ότι ο ισχυρισμός του Ντόναλντ Τραμπ ότι μπορούσε απλώς να διατάξει νέους υψηλούς φόρους στα εισαγόμενα αγαθά εξαρτιόταν από τη μη αναγνώριση του Συντάγματος», είπε ο Ρον Γουάιντεν, ο γερουσιαστής από το Όρεγκον.

Ο Γκρέγκορι Γου Μικς, ο κορυφαίος Δημοκρατικός στην Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής των Αντιπροσώπων, είπε ότι η απόφαση επιβεβαίωσε αυτό που ήταν γνωστό εδώ και καιρό – ότι «αυτοί οι δασμοί αποτελούν παράνομη κατάχρηση της εκτελεστικής εξουσίας».

Η κυβερνήτης της Νέας Υόρκης Kathy Hochul χαιρέτισε την απόφαση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Οι αγορές

Μόλις έγινε γνωστή η απόφαση οι χρηματοπιστωτικές αγορές έκαναν πάρτι. Το αμερικανικό δολάριο έκανε ράλι έναντι νομισμάτων όπως το ευρώ, το γιεν και το ελβετικό φράγκο.

Τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης της Wall Street αυξήθηκαν και οι μετοχές σε όλη την Ασία επίσης ανέβηκαν.

Τα χρηματιστήρια της Ασίας σημείωσαν κέρδη ανακούφισης. Ο δείκτης Kospi της Νότιας Κορέας αυξήθηκε κατά 1,76%, ο Nikkei 225 της Ιαπωνίας αυξήθηκε κατά 1,63% και ο Topix ανέβηκε κατά 1,44%, ο δείκτης Hang Seng του Χονγκ Κονγκ σημείωσε άνοδο 0,84%, ενώ ο δείκτης CSI 300 της ηπειρωτικής Κίνας ανέβηκε κατά 0,7%.

Στην Ευρώπη, οι επενδυτές προσπαθούν να αξιολογήσουν τον αντίκτυπο της απόφασης του δικαστηρίου, με τους δείκτες να σημειώνουν μεικτά πρόσημα.