Τα «αγκάθια» στην αντζέντα του Αλ. Τσίπρα

Η σύνταξη της ομιλίας θα γίνει σε συνθήκες αυξημένης αβεβαιότητας. Αναμένεται ότι ο πρωθυπουργός θα δώσει έμφαση στο επιχείρημα ότι η χώρα αφήνει πίσω της την ύφεση, καθώς επίσης και στο ότι επίκειται η διευθέτηση του χρέους. Από την άλλη, το γεγονός ότι η επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων κατά την εκτέλεση του φετινού προϋπολογισμού δεν είναι εξασφαλισμένη, αλλά και οι εκκρεμότητες που υπάρχουν στις διαπραγματεύσεις με τους θεσμούς στενεύουν τα περιθώρια για συγκεκριμένες εξαγγελίες, ειδικά στο μέτωπο της κοινωνικής πολιτικής, που απασχολεί ιδιαίτερα την κυβέρνηση.

Οι παράγοντες που αυξάνουν τον προβληματισμό εν όψει της σύνταξης της πρωθυπουργικής ομιλίας έχουν ως εξής:

1. Δεν υπάρχει ακόμη καμία σαφής ένδειξη επιστροφής της ελληνικής οικονομίας στην ανάπτυξη. Η κυβέρνηση έχει ποντάρει πολλά τόσο σε οικονομικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο στο ότι το ΑΕΠ θα επανέλθει σε θετική τροχιά από το β’ εξάμηνο του 2016. Ειδικά για το 2017, η εκτέλεση του προϋπολογισμού θα στηριχτεί στο ότι θα υπάρξει ανάπτυξη της τάξεως του 2,7%, ποσοστό που μεταφράζεται σε επιπλέον 6 δισ. ευρώ παραγωγή πλούτου συγκριτικά με το 2015. Η μικρότερη του αναμενομένου ύφεση κατά το β’ τρίμηνο της φετινής χρονιάς -η ΕΛΣΤΑΤ θα ανακοινώνει την επικαιροποιημένη εκτίμηση την προσεχή Δευτέρα- αποτέλεσε ένα ενθαρρυντικό στοιχείο, ενώ υπάρχουν ελπίδες ότι και ο τουρισμός θα συμβάλει τελικώς στην παραγωγή μεγαλύτερου εισοδήματος σε σχέση με πέρυσι, λόγω της θετικής πορείας του Αυγούστου. Μένει να φανεί αν οι ενδείξεις στον τουρισμό και η αύξηση στον αριθμό των απασχολούμενων συγκριτικά με πέρυσι, θα είναι αρκετή για να επαναφέρει το ΑΕΠ σε υψηλότερα επίπεδα δεδομένου ότι μέχρι στιγμής καταγράφονται αρνητικά ποσοστά στις εξαγωγές και δεν υπάρχουν στοιχεία για τόνωση της επενδυτικής δραστηριότητας.

2. Δεν είναι εξασφαλισμένη ακόμη η εκτέλεση του φετινού προϋπολογισμού εντός των στόχων που έχουν προβλεφθεί από το μνημόνιο. Μπορεί το πλεόνασμα στο 7μηνο να είναι πολύ υψηλότερο έναντι του στόχου -ανακοινώθηκε πλεόνασμα 3,571 δισ. ευρώ έναντι στόχου για πρωτογενές πλεόνασμα 874 εκατ. ευρώ- ωστόσο αυτό οφείλεται στην υπερσυγκράτηση των δαπανών και όχι στην ενίσχυση των εσόδων, τα οποία προς το παρόν κινούνται κατά 422 εκατ. ευρώ πάνω από τον στόχο (σε επίπεδο τακτικού προϋπολογισμού). Σε πολύ μεγάλο βαθμό -και δεδομένου ότι οι δαπάνες θα επανέλθουν στα επίπεδα που έχουν οριστεί κατά την κατάρτιση του προϋπολογισμού- το φετινό πλεόνασμα θα κριθεί τις τελευταίες εβδομάδες του χρόνου ανάλογα με τις επιδόσεις του φοροεισπρακτικού μηχανισμού. Λόγω του ότι ο προϋπολογισμός είναι εξαιρετικά οπισθοβαρής στο σκέλος των εσόδων, ακόμη δεν έχει κριθεί κατά πόσο οι φορολογούμενοι μπορούν να σηκώσουν τα αυξημένα φορολογικά βάρη της φετινής χρονιάς. Ο Ιούλιος αύξησε την ανησυχία, καθώς κατά τον πρώτο δύσκολο μήνα του χρόνου -το α’ εξάμηνο δεν υπήρχαν τόσο αυξημένες υποχρεώσεις- παρατηρήθηκε σημαντική υστέρηση έναντι του μηνιαίου στόχου. Όταν ο πρωθυπουργός θα ανέβει στο βήμα της ΔΕΘ, θα έχει στα χέρια του μόνο τα στοιχεία 8μηνου, τα οποία είναι πολύ πιθανό να δείξουν ακόμη μικρότερο πλεόνασμα σε σχέση με τα στοιχεία 7μηνου, λόγω της μετάθεσης του ΕΝΦΙΑ. Το γεγονός αυτό δεν αφήνει περιθώρια για εξαγγελίες, πόσο μάλλον όταν εκκρεμεί και η διαπραγμάτευση με τους θεσμούς, η οποία και θα ξεκινήσει λίγες ημέρες μετά τη ΔΕΘ.

3. Δεν έχει συμφωνηθεί με τους θεσμούς ο τρόπος χρηματοδότησης του «ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος». Το συγκεκριμένο μέτρο, για να εφαρμοστεί σε πανελλαδική κλίμακα, απαιτεί πάνω από 900 εκατ. ευρώ. Η Ελλάδα είναι υποχρεωμένη να προχωρήσει προς αυτή την κατεύθυνση και μέσω του μνημονίου, το οποίο όμως ορίζει ότι η χρηματοδότηση θα πρέπει να γίνει με περικοπές κοινωνικών δαπανών από άλλους «κωδικούς», δηλαδή με ψαλίδισμα ή κατάργηση άλλων επιδομάτων. Η διαπραγμάτευση με τους θεσμούς για τη χρηματοδότηση του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος έχει ήδη ξεκινήσει, αλλά προς το παρόν δεν υπάρχει σύγκλιση. Και αυτό διότι η κυβέρνηση θέλει να προτείνει εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης, που όμως δεν γίνονται αποδεκτές από τους θεσμούς. Ο πρωθυπουργός αναμένεται να αναφερθεί στο ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, χωρίς όμως πολλές λεπτομέρειες, δεδομένου ότι το τοπίο δεν αναμένεται να ξεκαθαρίσει πριν ολοκληρωθεί η δεύτερη αξιολόγηση.

4. Έχει μείνει στον αέρα προς το παρόν το ενδεχόμενο «διανομής» του… πλεονάζοντος πλεονάσματος που καταγράφηκε κατά την εκτέλεση του προϋπολογισμού του 2015. Η κυβέρνηση είχε προχωρήσει στη συγκεκριμένη εξαγγελία τον περασμένο Μάιο, αλλά έκτοτε τηρείται σιγή ιχθύος. Το μνημόνιο επιτρέπει στην κυβέρνηση, εφόσον υπάρξει υπέρβαση στόχου στο πλεόνασμα, ποσοστό 40% αυτής της υπέρβασης να διατεθεί κατά βούληση (το υπόλοιπο 60% πηγαίνει για άλλες υποχρεώσεις όπως η αποπληρωμή του χρέους). Η μοναδική παροχή που ανακοινώθηκε εκτός προϋπολογισμού ήταν τα μέτρα για τους δικαιούχους του ΕΚΑΣ, η οποία και κοστίζει μόλις 50 εκατ. ευρώ. Εντός των επόμενων ημερών, θα αποφασιστεί αν ο πρωθυπουργός θα εξαγγείλει αύξηση των κοινωνικών δαπανών -έστω και με μέτρα εφάπαξ απόδοσης, δεδομένου ότι υπάρχει διαφωνία με τους θεσμούς αν η διανομή του υπερβάλλοντος πλεονάσματος μπορεί να περιλαμβάνει και μόνιμες παροχές- επαναφέροντας στο προσκήνιο τη σχετική πρόβλεψη του μνημονίου.

5. Υπάρχουν σοβαρές εκκρεμότητες στο μέτωπο των αποκρατικοποιήσεων. Ο Αλέξης Τσίπρας θα επιδιώξει να δώσει το στίγμα της δικής του κυβέρνησης στον τομέα των αποκρατικοποιήσεων προβάλλοντας ότι βασική μέριμνα είναι η προσέλκυση επενδύσεων αλλά και η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Όμως, στο μέτωπο των αποκρατικοποιήσεων υπάρχουν αρκετές εκκρεμότητες ειδικά όσον αφορά τις εταιρείες του ενεργειακού τομέα (ΔΕΗ, ΔΕΣΦΑ, ΑΔΜΗΕ). Καταβάλλονται προσπάθειες ώστε μέχρι τη ΔΕΘ να έχει περάσει από τη Βουλή η υπόθεση της επένδυσης στο Ελληνικό και να κλείσει η εκκρεμότητα που αποτελεί και προαπαιτούμενο για την εκταμίευση των 2,8 δισ. ευρώ. Ακόμη και σε εισπρακτικό επίπεδο, μέχρι το τέλος του έτους θα πρέπει να έχουν εισπραχθεί τουλάχιστον 2 δισ. ευρώ. Από αυτά προς το παρόν έχουν μπει στο δημόσιο ταμείο περί τα 330 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 280 εκατ. ευρώ προέρχονται από τη μεταβίβαση των μετοχών του ΟΛΠ ΟΛΠ στην Cosco.

6. Βρίσκεται σε εκκρεμότητα η συζήτηση για τα μέτρα διευθέτησης του ελληνικού χρέους. Αναφορά αναμένεται να γίνει από τον πρωθυπουργό και στη συμφωνία του Eurogroup. Σε αυτήν καταγράφηκε η απόφαση για επιβολή «κόφτη χρέους» (εφόσον όμως αυτό κριθεί απαραίτητο), αλλά και η ανάγκη εξειδίκευσης μέτρων βραχυπρόθεσμου χαρακτήρα «μετά την ολοκλήρωση της α’ αξιολόγησης». Η συγκεκριμένη αναφορά του Eurogroup στην αναγκαιότητα λήψης μέτρων για το χρέος αναμένεται να αξιοποιηθεί επικοινωνιακά από τον πρωθυπουργό, παρά το γεγονός ότι μέχρι τη ΔΕΘ δεν θα έχουν υπάρξει συγκεκριμένες εξελίξεις όσον αφορά την εξειδίκευση των μέτρων. Οι διαπραγματεύσεις με τα τεχνικά κλιμάκια του ESM βρίσκονται σε εξέλιξη, αλλά οι ανακοινώσεις δεν αναμένονται πριν από το τέλος του χρόνου.