Πώς τα ακίνητα "γκρεμίζουν" δημόσια έσοδα και απασχόληση

Πώς τα ακίνητα "γκρεμίζουν" δημόσια έσοδα και απασχόληση
«Σωσίβιο» πρωτίστως στον κλάδο των κατασκευών και δευτερευόντως στην κτηματαγορά αναζητεί η κυβέρνηση για να τονώσει το ΑΕΠ της χώρας την περίοδο μέχρι το 2020 όπως προκύπτει από τα στοιχεία του υπό κατάρτιση μεσοπρόθεσμου προγράμματος για την περίοδο 2017-2020.

Από τους δύο τομείς που δοκιμάστηκαν περισσότερο από κάθε άλλο στην επταετία της ύφεσης –μόνο οι επενδύσεις στον χώρο των κατοικιών μειώθηκαν κατά… 93% από το 2008 μέχρι το 2015 με την πτώση στις υπόλοιπες κατασκευές να αγγίζει το 40%- προσδοκά ότι θα εξασφαλίσει επενδύσεις της τάξεως των 12-12,5 δις. ευρώ έναντι μόλις 7,5 δις. ευρώ που αναμένεται να πραγματοποιηθούν το 2016.

Την ώρα όμως που προσβλέπει στην τόνωση της επενδυτικής δραστηριότητας κατά 60% τα επόμενα χρόνια από τους δύο τομείς που προαναφέρθηκαν, επιμένει να κάνει ολοένα και βαρύτερη τη φορολογία τόσο για τους ιδιώτες όσο και τους επαγγελματίες της αγοράς. Τα στοιχεία αποτυπώνουν τον «φαύλο κύκλο»: η υπερφορολόγηση στη χρήση των ακινήτων (κυρίως μέσω του ΕΝΦΙΑ και του συμπληρωματικού φόρου ο οποίος στο εξής θα επιβάλλεται ακόμη και στα ιδιοχρησιμοποιούμενα ακίνητα των επιχειρήσεων) αναστέλλει επενδυτικά πλάνα.

Με το «πάγωμα» των επενδύσεων δεν δημιουργούνται θέσεις εργασίας, ψαλιδίζονται οι μεταβιβάσεις, παραμένουν σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα οι αποδόσεις των φόρων μεταβίβασης ακινήτων ενώ χάνεται ΦΠΑ και ασφαλιστικές εισφορές. Τα στοιχεία δείχνουν ότι μόνο από την κατάρρευση των συναλλαγών στα ακίνητα, οι εισπράξεις από τους φόρους μεταβίβασης έχουν μειωθεί κατά τουλάχιστον 450 εκατ. ευρώ ετησίως στο διάστημα 2010-2015.

Διαπιστώνοντας περαιτέρω πτώση στα έσοδα από τους φόρους στο εισόδημα και στις αγοραπωλησίες ακινήτων, η κυβέρνηση «φουσκώνει» ακόμη περισσότερο τον ΕΝΦΙΑ με αποτέλεσμα να δημιουργούνται χειρότερες συνθήκες για τους υποψήφιους επενδυτές και νέα αναστολή των επενδύσεων.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, οι κατοικίες συμμετείχαν στον ακαθάριστο σχηματισμό παγίου κεφαλαίου με 19,689 δις. ευρώ το 2008 ενώ με επιπλέον 10,962 δις. ευρώ συμμετείχαν οι υπόλοιπες κατασκευές. Το 2008, ο ακαθάριστος σχηματισμός κεφαλαίου έφτανε στα 57,35 δις. ευρώ κάτι που σημαίνει ότι οι κατοικίες αντιπροσώπευαν το 34,33% και οι υπόλοιπες κατασκευές το 19,11%. Από το 2008 μέχρι και το πρώτο τρίμηνο του 2016 αποτυπώνεται συνεχής πτώση στον ακαθάριστο σχηματισμό κεφαλαίου.

Το 2015, η σωρευτική πτώση από το 2008, έφτασε στο 64% καθώς από τα 57,35 δις. ευρώ, οι επενδύσεις υποχώρησαν στα 20,5 δις. ευρώ. Οι επενδύσεις στις κατοικίες κυριολεκτικά εξαφανίστηκαν ενώ οι προβλέψεις του υπουργείου Οικονομικών κάνουν λόγο για περαιτέρω πτώση και το 2016. Έτσι από τα 19,689 δις. ευρώ το 2008, καταγράφηκε πτώση στα 15,549 δις. ευρώ το 2009, στα 11,2 δις. ευρώ το 2010, στα 5,886 δις. ευρώ το 2012, στα 1,818 δις. ευρώ το 2014 και στα 1,357 δις. ευρώ το 2015. Για το 2016, η πρόβλεψη δείχνει περαιτέρω πτώση στα 1,262 δις. ευρώ. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η συμμετοχή της κατοικίας στο ΑΕΠ (με τη λογική της συμμετοχής στον ακαθάριστο σχηματισμό κεφαλαίου) συρρικνώθηκε κατά 18,3 δις. ευρώ από το 2008 μέχρι σήμερα. Όσον αφορά στις «λοιπές κατασκευές» οι επενδύσεις περιορίστηκαν από τα 10,962 δις. ευρώ το 2008 και τα 11,457 δις. ευρώ το 2009, στα 7,899 δις. ευρώ το 2012, στα 7,243 δις. ευρώ το 2014 και στα 6,5 δις. ευρώ το 2015. Για το 2016, αναμένεται περαιτέρω πτώση στα 6,256 δις. ευρώ.

Τι προσδοκά να αναπτύξει τα επόμενα χρόνια η κυβέρνηση από αυτή την πτώση μέσα από την τόνωση της επενδυτικής δραστηριότητας;

1. Οι επενδύσεις στον κλάδο των κατασκευών, από τα 6,25 δις. ευρώ το 2016, αναμένεται να αυξηθούν στα 6,768 δις. ευρώ το 2017, στα 7,947 δις. ευρώ το 2018, στα 9,234 δις. ευρώ το 2019 και στα 10,328 δις. ευρώ το 2020. Δηλαδή, το 2020, οι κατασκευές θα πρέπει –βάσει των κυβερνητικών σχεδιασμών- να εισφέρουν επιπλέον 3,8 δις. ευρώ (κοντά στο 2% του ΑΕΠ)

2. Για τον τομέα των κατοικιών οι προβλέψεις δεν είναι τόσο αισιόδοξες. Προφανώς στο υπουργείο Οικονομικών αντιλαμβάνονται ότι με τόσο μεγάλο απόθεμα κατοικιών προς πώληση αλλά και με τόσο υψηλή φορολογία, δύσκολα θα μπορούν να επιτευχθούν καλύτερες επιδόσεις. Για την περίοδο 2016-2020, υπάρχει πρόβλεψη για αύξηση των επενδύσεων στις κατοικίες κατά 60%. Το εντυπωσιακό ποσοστό όμως, αντιστοιχεί σε περίπου 668 εκατομμύρια καθώς από τα 1,357 δις. ευρώ το 2015, στα 2 δις. ευρώ το 2020.

Καθίσταται προφανές ότι ενώ για τις κατασκευές η επιστροφή στα δεδομένα του 2008 θεωρείται πιθανή μέχρι τα 2020, για την κτηματαγορά θα χρειαστούν πολλά χρόνια για να ανακτηθούν τα επίπεδα του 2007 και του 2008. Η επίπτωση στην οικονομία αλλά και στη δημόσια έσοδα, αποτυπώνεται στα ακόλουθα στοιχεία:

1. Η απασχόληση στον κλάδο των κατασκευών, έφτασε, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, στα 405 χιλιάδες άτομα στο γ’ τρίμηνο του 2007 κάτι που σημαίνει ότι στους 100 απασχολούμενους (σ.σ τότε ήταν περίπου 4,6 εκατομμύρια άτομα) τα 9 έβρισκαν εισόδημα στις κατασκευές. Σήμερα, με βάση τα στοιχεία του 1ου τριμήνου 2016, στις κατασκευές εξακολουθούν να απασχολούνται μόλις 146 χιλιάδες άτομα αριθμός που αντιστοιχεί σε μόλις 4,06% της συνολικής απασχόλησης. Μόνο από τις κατασκευές επομένως, χάθηκαν 260 χιλιάδες θέσεις εργασίας. Είναι ενδεικτικό ότι παρά τη μείωση της ανεργίας το τελευταίο διάστημα, η απασχόληση στις κατασκευές εξακολουθεί να μειώνεται. Το πρώτο τρίμηνο του 2013, η απασχόληση ήταν 3,5 εκατομμύρια άτομα και στις κατασκευές απασχολούνταν 171 χιλιάδες. Σήμερα, οι απασχολούμενοι φτάνουν στα 3,6 εκατομμύρια άτομα αλλά στις κατασκευές δραστηριοποιούνται μόλις 146 χιλιάδες.

2. Η κατάρρευση των μεταβιβάσεων, έχει γκρεμίσει τα φορολογικά έσοδα. Τα στοιχεία που δημοσίευσε την Παρασκευή η Ελληνική Στατιστική Αρχή για πρώτη φορά δείχνει ότι οι αγοραπωλησίες ακινήτων από 215.148 το 2005 και 167.699 το 2007, περιορίστηκαν σε 43.443 το 2014. Ο συνδυασμός μείωση συναλλαγών και πτώση τιμών, έφερε τα ακόλουθα αποτελέσματα στα έσοδα:

a. Ο φόρος από τις μεταβιβάσεις οικοδομών, από τα 342,36 εκατ. ευρώ το 2010 έπεσε στα 98 εκατ. ευρώ το 2015. Ο φόρος δστις μεταβιβάσεις οικοπέδων και αγροτεμαχίων, περιορίστηκε από τα 195,7 εκατ. ευρώ στα 33 εκατ. ευρώ. Έτσι, μόνο από τις μεταβιβάσεις ακινήτων χάθηκαν φόροι 400 εκατ. ευρώ σε ετήσια βάση (σ.σ οι απώλειες συγκριτικά με τα προηγούμενα χρόνια (2007 και 2008) ήταν ακόμη μεγαλύτερες.

b. Ο ΦΠΑ στην οικοδομή ουσιαστικά μηδενίστηκε καθώς το 2013 και το 2014, εισπράχθηκαν μόλις 13-14 εκατ. ευρώ από 63 εκατ. ευρώ το 2010. Μηδενικά είναι τα έσοδα και από τον φόρο υπεραξίας ακινήτων καθώς βρισκόμαστε σε περίοδο διετούς αναστολής του φόρου.

c. Από το χαρτόσημο των ενοικίων, οι απώλειες συγκριτικά με το 2010 έφτασαν στα 53,8 εκατ. ευρώ. Εκτός από την πτώση των ενοικίων, έχει επιδράσει αρνητικά και η κατάργηση του χαρτοσήμου για τις κατοικίες.

d. Γονικές παροχές, κληρονομιές και δωρεές, αποφέρουν πλέον περί τα 118 εκατ. ευρώ όταν το 2010, τα έσοδα ήταν πάνω από 160 εκατ. ευρώ.

Ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου κατά επενδυτικό αγαθό
Ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίουΚατοικίεςΆλλες κατασκευές
2008573501968910962
2009495121554911457
201039818112008830
20113163595817072
20122404358867899
20132167740077391
20142067418187243
20152050913576506
20162027312626256
20172274914256768
20182664716377947
20193083718489234
202034515202510328

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ και προβλέψεις μεσοπρόθεσμου

Η κατάρρευση της απασχόλησης στις κατασκευές
Σύνολο απασχολούμενωνΑπασχολούμενοι στις κατασκευές Αναλογία
Α΄ τρίμηνο 20044.330,3 348,3 8,04%
Α΄ τρίμηνο 20054.395,2 364,9 8,30%
Α΄ τρίμηνο 20064.481,9 363,1 8,10%
Α΄ τρίμηνο 20074.511,6 386,1 8,56%
Α΄ τρίμηνο 20084.567,2398,18,72%
Α΄ τρίμηνο 20094.545,6 370,4 8,15%
Α΄ τρίμηνο 20104.446,0 339,6 7,64%
Α΄ τρίμηνο 20114.165,5 263,6 6,33%
Α΄ τρίμηνο 20123.785,0214,55,67%
Α΄ τρίμηνο 20133.504,2171,04,88%
Α΄ τρίμηνο 20143.483,7149,64,29%
Α΄ τρίμηνο 20153.504,4142,34,06%
Α΄ τρίμηνο 20163.606,3146,44,06%

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ