Εργάστηκα υπερωριακά, τι δικαιούμαι; Ποια είναι τα ανώτατα όρια εργασίας;

Yπερωριακή απασχόληση ή υπερωρία είναι η εργασία, που παρέχεται πέρα από το καθορισμένο από το νόμο ωράριο. Προκειμένου η απασχόληση του εργαζομένου να κριθεί ως υπερωριακή απαιτείται υπέρβαση του ανώτατου νομίμου ωραρίου εργασίας ανά ημέρα και όχι ανά εβδομάδα. Επομένως, δεν επιτρέπεται συμψηφισμός των καθημερινών υπερωριών με χρόνο εργασίας, που δεν έχει πραγματοποιηθεί σε άλλες εργάσιμες ημέρες της ίδιας εβδομάδας.

Τα ανώτατα όρια απασχόλησης των εργαζομένων καθορίζονται από συμβάσεις συλλογικού ή ατομικού χαρακτήρα και από το νόμο ως εξής:
i) το συμβατικό ωράριο εργασίας, που καθορίζεται είτε με ΣΣΕ, είτε με ατομική σύμβαση εργασίας, είτε με κανονισμό εργασίας που έχει συμβατική ισχύ, είναι μικρότερο από το νόμιμο και ανέρχεται στις 40 ώρες ανά βδομάδα. Ειδικότερα, 8 ώρες την ημέρα για όσους απασχολούνται πενθήμερο και 6,40 ώρες για όσους απασχολούνται σε εξαήμερη βάση.
ii) το ανώτατο όριο απασχόλησης των εργαζομένων, που ορίζει ο Έλληνας νομοθέτης είναι οι 9 ώρες ανά ημέρα και 45 ώρες τη βδομάδα για πενθήμερη απασχόληση και οι 8 ώρες ανά ημέρα και οι 48 ώρες τη βδομάδα για εξαήμερη απασχόληση.

Πιο αναλυτικά, οι πρώτες πέντε (5) ώρες υπέρβασης του συμβατικού ωραρίου για τους απασχολουμένους με το σύστημα της πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας (δηλαδή από την 41η έως και την 45η ώρα της εβδομάδας) και οι πρώτες οκτώ (8) ώρες υπέρβασης για τους απασχολουμένους με το σύστημα της εξαήμερης εβδομαδιαίας εργασίας (δηλαδή από την 41η έως και την 48η ώρα της εβδομάδας) θεωρούνται υπερεργασία και αμείβονται με το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά 20%.

Σε περίπτωση που η επιχείρηση εμφανίζει φόρτο εργασίας, που οφείλεται είτε στη φύση, στο είδος ή στο αντικείμενο των εργασιών της είτε σε ασυνήθεις ή απρόβλεπτους λόγους επιτρέπεται για μία χρονική περίοδο ο εργαζόμενος να απασχολείται δύο (2) ώρες την ημέρα επιπλέον των οκτώ (8) ωρών, υπό την προϋπόθεση ότι οι επιπλέον των σαράντα (40) (ή του μικρότερου συμβατικού ωραρίου) ώρες εργασίας την εβδομάδα αφαιρούνται από τις ώρες εργασίας μιας άλλης χρονικής περιόδου (περίοδος μειωμένης απασχόλησης). Αντί της παραπάνω μειώσεως των ωρών εργασίας, επιτρέπεται να χορηγείται στον εργαζόμενο είτε ρεπό, είτε συνδυασμός μειωμένων ωρών και ρεπό. Το χρονικό διάστημα των περιόδων αυξημένης και μειωμένης απασχόλησης δεν πρέπει να υπερβαίνει συνολικά τους έξι (6) μήνες σε διάστημα δώδεκα (12) μηνών (περίοδος αναφοράς).

Παρόλα αυτά, εργαζόμενος έχει δικαίωμα να αρνηθεί την παροχή της επιπλέον εργασίας, αν δεν είναι σε θέση να την εκτελέσει και η άρνησή του δεν είναι κακόπιστη. Τυχόν άρνηση του δεν αποτελεί νόμιμο λόγο απόλυσής.

ΝΟΜΙΜΗ ΥΠΕΡΩΡΙΑΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ

Νόμιμη υπερωριακή απασχόληση είναι η επιπλέον του νομίμου ωραρίου απασχόληση (από την 46η ώρα και άνω για τους εργαζόμενους σε πενθήμερη και από την 49η ώρα και άνω για τους εργαζόμενους σε εξαήμερη βάση), η οποία πραγματοποιείται μετά από άδεια της Κοινωνικής Επιθεώρησης Εργασίας του ΣΕΠΕ ή κατόπιν εμπρόθεσμης αναγγελίας προς αυτή. Ειδικότερα, ο Έλληνας νομοθέτης ορίζει ότι οι μισθωτοί, που απασχολούνται υπερωριακά, δικαιούνται για κάθε ώρα νόμιμης υπερωρίας και μέχρι τη συμπλήρωση εκατόν είκοσι (120) ωρών ετησίως αμοιβή ίση με το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά 40% (50% με το προηγούμενο καθεστώς). Η αμοιβή για την πέρα των εκατόν είκοσι (120) ωρών ετησίως νόμιμη υπερωριακή απασχόληση είναι το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά 60% (75% με το προηγούμενο καθεστώς).

Ο Άρειος Πάγος έχει κρίνει ως απόλυτα έγκυρη και τη συμφωνία περί προκαταβολής της αποζημίωσης για υπερωριακή εργασία που πρόκειται να παρασχεθεί στο μέλλον.

ΚΑΤ’ ΕΞΑΙΡΕΣΗ (ΠΑΡΑΝΟΜΗ) ΥΠΕΡΩΡΙΑΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ

Κατ’ εξαίρεση (μη νόμιμη ή παράνομη) υπερωριακή απασχόληση είναι εκείνη η οποία πραγματοποιείται, είτε χωρίς άδεια της αρμόδιας Αρχής είτε χωρίς αναγγελία προς αυτήν ή με εκπρόθεσμη αναγγελία, είτε επί πλέον των επιτρεπόμενων από το Νόμο, για κάθε κατηγορία μισθωτών, ανωτάτων ορίων υπερωριακής απασχόλησης (ημερησίων και ετησίων), έστω και αν υπάρχει άδεια της αρμόδιας Αρχής.

Η συνολική αποζημίωση, την οποία δικαιούται ο εργαζόμενος για κάθε ώρα παράνομης υπερωρίας που παράσχει, ισούται με το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά 80%, έναντι του 100%, που ίσχυε με το προηγούμενο καθεστώς.

ΑΜΟΙΒΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΤΗ ΗΜΕΡΑ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

Ο Έλληνας νομοθέτης όρισε ότι η εργασία, που παρέχεται την έκτη ημέρα της εβδομάδος κατά παράβαση του συστήματος πενθήμερης εργασίας, αμείβεται με το καταβαλλόμενο ημερομίσθιο προσαυξημένο κατά 30%. Στη διάταξη αυτή δεν υπάγονται οι εργαζόμενοι σε ξενοδοχειακές και επισιτιστικές επιχειρήσεις.

ΑΜΟΙΒΗ ΥΠΕΡΩΡΙΑΚΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ, ΤΙΣ ΓΙΟΡΤΕΣ ΚΑΙ ΤΗ ΝΥΚΤΑ

Η απασχόληση του μισθωτού κατά την Κυριακή ή κατά άλλη ημέρα αργίας δεν αποτελεί υπερωριακή απασχόληση, παρά μόνο καθ’ όσον υπερβαίνει το 8ωρο ημερισίως. Η υπερωριακή εργασία, που παρέχεται κατά τις Κυριακές και τις αργίες καταβάλλεται υπολογιζόμενη με προσαύξηση 75%.

Αντίστοιχα, η υπερωριακή εργασία, που παρέχεται τη νύχτα καταβάλλεται με προσαύξηση 25%. Πρέπει να σημειωθεί ότι νυκτερινή εργασία θεωρείται το χρονικό διάστημα από τις 22.00 μέχρι τις 06.00 και ως Κυριακή, το χρονικό διάστημα από τις 24.00 του Σαββάτου προς Κυριακή μέχρι τις 24.00 της Κυριακής προς Δευτέρα.

Σε περίπτωση παροχής υπερωρίας κατά τις Κυριακές, τις εξαιρέσιμες εορτές και τις νύκτες, καταβάλλονται όλες οι κατά νόμο οφειλόμενες προσαυξήσεις, ο υπολογισμός όμως, της καθεμιάς από αυτές γίνεται ξεχωριστά. Παράλληλα, οι προσαυξήσεις 25% και 75% λόγω νυκτερινής εργασίας και εργασίας κατά την Κυριακή και τις γιορτές, αντίστοιχα, υπολογίζονται επί του νομίμου ωρομισθίου και όχι επί του τυχόν ανώτερου καταβαλλόμενου.

Τέλος, οι διατάξεις περί αμοιβής της υπερωριακής εργασίας έχουν εφαρμογή σε όλους τους μισθωτούς, οι οποίοι απασχολούνται σε οποιονδήποτε εργοδότη. Αντίθετα, οι διατάξεις αυτές δεν εφαρμόζονται σε πρόσωπα, που κατέχουν θέση διεύθυνσης ή εποπτείας, αφού για τα πρόσωπα αυτά δεν ισχύουν οι διατάξεις περί χρονικών ορίων εργασίας.

*O Γιάννης Κ. Καρούζος, είναι Δικηγόρος, ειδικευμένος στο εργατικό δίκαιο

e-mail: [email protected]